توصیف قلعه جوق

صفويان در تاريخ ممالك محروسه ي ايران منشأ خدمات بسياري شده اند موسس اين سلسله شاه اسماعيل صفوي است . كه علاوه بر اينكه رهبر سياسي طريقت صفويه بود بلكه خود شاعري توانا و صاحب ديوان شعري به زبان تركي آذر بايجاني و اشعاري در قالب مثنوي وغـــزل مي باشد او كه در اشعارش « ختائي» تخلص مي كرد هم در اوزان عربي و هم در اوزان هجائي كه بيشتر با زبان تركي تناسب دارد طبع آزمايي نموده است. اينك براي آشنايي ابياتي از شاه اسماعيل ختايي مي آوريم: نامـــرد باغچاسيندا غنچه گؤل اولماز كاميل ايله يولداش اولان يورولماز ايكي مخلوق واردير حاققا قول اولماز مغرور لوق ، كيبريليك ائتمه ليدئگيل مغــــــــرورلار اورادا اولورلار يالان كيبر ايمش يورولـــــوب يوللاردا قالا اگر يولچـــو ايسن ، كــؤرپونو دولان گؤز گؤره چامـــــــورا باتمالي دئگيل جانشينان ختائي از جمله شاه عباس اول كبير ( 996- 1038 ه . ق ) و سايرين علاقه ي فراواني به عمران و آباداني ممالك پادشاهي خود داشتند و با ساختن بنا هاي بي شمار در گوشه و كنار كشور، اين امر را ثابت كردند از جمله بناهايي كه توسط ايشان ساخته شده اند ميدان نقش جهان ، پل هاي الهوردي خان (سي وسه پل ) و خواجو در اصفهان ، مقبره ي شيخ صفي الدين در اردبيل ، و ساير آثار در قزوين و مناطق مختلف از جمله آذربايجان را مي توان نام برد. خوشبختانه از آن ايام و دوره ي پادشاهي صفويان منطقه ي زيبايمان بي بهره نمانده است و اثري ارزشمند با نام قيزلار كؤرپوسي يا قيز كؤرپوسي بر روي رودخانه ي موردؤ چايي باقي مانده است آنچه نگارنده را به نگارش اين سطور وا داشت پاسخ به اين پرسش است كه چرا نام پل مذكور و بسياري از پلها و قلعه هاي ديگر تاريخي در آذربايجان با نام قيزكؤرپوسي يا قيز قالاسي خوانده شده اند ؟ براي پاسخ بايد به معناي لغوي مخصوصا جزء اول تر كيب ، يعني «قيز» بپردازيم .واژه ي «قيز » امروزه به معناي دختر يا دوشيزه بكار مي رود و در ميان مردم آذربايجان و ساير تركان ساكن ايران با همين معنا متداول است آنچه مدّ نظردر اين مقال است معناي دوم آن مي باشد. در تركي قديم از جمله در كتاب بي نظير ديوان لغات الترك محمود كاشغري تاليف 451 ه – ق كه براي آموزش زبان تركي به عربان نگارش يافته است «قيز» به معناي گرانبها ، ارجدار و كمياب آمده است چنانكه جرارد كلاوزن در اثر پر ارج خود يعني « فرهنگ ائتيمولوژيك» تركي تا قبل قرن سيزدهم ميلادي مي گويد كه در اصل معناي واژه ي فوق دوشيزه گي و با كرگي زن مدّ نظر بوده است و چون اين ويژگي در زنان خيلي ارجدار است لذا معناي مجازي كلمه مفهوم گراني و ارجمندي يافته و از آنجا كه طلا معيار گراني بوده و رنگ سرخ از مشخصه هاي طلا مي باشد بنابراين در مشتقات بعدي مفهوم گراني كميابي سرخي گرمي و آتش بر جاي مانده است گفتني است كه واژه ي قيزل به معني طلا در اصل قيزيل آلتون ( طلاي سرخ ) بوده است كه بعد ها صفت جانشين اسم شده است و به معني صرفاً طلا به كار مي رود اين موارد در اكثر زبانها وجود دارد و ساخت واژه ي قيزيل قيز + پسوند يل پس معناي قيز كؤرپوسي را مي توان دو گونه معني كرد الف – يكي به دليل ساخته شدن آن با آجرهاي سرخ رنگ پل سرخ ناميده شده است ما به اسامي مختلف در آذربايجان بر مي خوريم كه با اين مفهوم به كار مي روند مثال قيزيل اوزن نام رودخانه به واسطه ي سرخي رنگ آن در بهار – قيزيل آي يعني هلال و ... ب – يعني ارجدار و گرانبها و اين نامگذاري بدين دليل كه در عبور دادن انسانها به آن سوي رودخانه ي موردؤ كه در بسياري از فصول سال غير قابل عبور بوده نقش به سزائي داشته است و اين امر پل را شايسته ي چنين نامي كرده است در قلعه ها معناي سومي مي توان براي آن قائل شد با توجه به اينكه حفظ ناموس و دختران و زنان از تعرض دشمن مهم است حفظ قلعه از دشمن نيز تا آنجا ارزشمند بوده است كه تسلط به قلعه چون هتك حرمت به نواميس صاحبان قلعه قلمداد مي شده است در پايان لازم مي دانيم كه از دست اندر كاران امر ميراث فرهنگي بخواهيم نسبت به مرمّت و باز سازي و حفظ اين اثر تاريخي گرانبها همّت گمارند وباساخت پل جديد وممانعت از مرور از روي اين پل از تخريب آن جلو گيري شود.

Pichak

جدول لیگ برتر ایران

اوقات شرعی

کد نمایش آب و هوا

کد نمایش آب و هوا

ساعت فلش

ابزار نظرسنجی